قرارداد شنگن یک توافقنامه بین دولت‌های اروپایی است که به منظور ایجاد یک منطقهٔ اقتصادی و سیاحتی بدون مرز داخلی و تسهیل حرکت آزاد افراد، ایجاد شده است. این توافقنامه بر اساس نام شهری در لوکزامبورگ به نام “شنگن” که در آن آغاز شد، به نام “قرارداد شنگن” شناخته می‌شود.
قرارداد شنگن در سال ۱۹۸۵ ابتدا توسط پنج کشور اعضای اتحادیه اروپا (آلمان، فرانسه، بلژیک، لوکزامبورگ و هلند) امضا شد. اجرای اصلی این قرارداد در سال ۱۹۹۵ آغاز شد که باعث ایجاد منطقهٔ شنگن شد، در نتیجهٔ آن مرزهای داخلی بین کشورهای اعضا برای افرادی که از کشورهای دیگر منطقهٔ شنگن وارد می‌شدند، رفع شد.
قرارداد شنگن اصول و مقرراتی را در زمینه‌های مختلف مانند سفر، مهاجرت، همکاری پلیسی، همکاری قضائی و امور مرتبط با امنیت تعیین می‌کند. هدف اصلی این قرارداد ایجاد یک محیط آزادی و عدم مرزی برای افراد در داخل منطقهٔ شنگن بوده است.
مهمترین نتیجه اجرای قرارداد شنگن حذف کنترل‌های مرزی برای افراد در میان کشورهای عضو منطقهٔ شنگن بوده است، اجازه دادن به شهروندان کشورهای مختلف برای مسافرت و اقامت بدون نیاز به ویزا در کشورهای دیگر منطقهٔ شنگن و همچنین تسهیل تبادل اطلاعات امنیتی بین این کشورها را شامل می‌شود.
هدف اصلی قرارداد شنگن شامل موارد زیر می‌شود:
- حذف مرزها: قرارداد شنگن منجر به حذف کنترل مرزی و محدودیت‌های مربوط به مرزها در میان کشورهای عضو می‌شود. این امر به موازات تسهیل حرکت آزاد افراد و کالاها میان کشورها انجام می‌شود.
- تسهیل سفرها: با اجرای قرارداد شنگن، افراد می‌توانند بدون نیاز به ویزا یا مراجعه به دفاتر مرزی در کشورهای عضو منطقه شنگن سفر کنند. ویزای شنگن به افراد اجازه می‌دهد به مدت محدودی در کشورهای عضو اقامت کرده و سفر کنند.
- همکاری امنیتی: هرچند که قرارداد شنگن به حرکت آزاد میان کشورها کمک می‌کند، اما به همراه آن همکاری مهمی در زمینهٔ امنیت ایجاد شده است. کشورهای عضو قرارداد باید اطلاعات امنیتی و جرمی را با یکدیگر به اشتراک بگذارند تا امنیت منطقه حفظ شود.
- توسعهٔ اجتماعی و اقتصادی: اجرای قرارداد شنگن به تسهیل تبادل افراد و کالاها، تجارت، گردشگری و همکاری‌های اقتصادی در کشورهای عضو کمک می‌کند.
- مسائل مهاجرتی: قرارداد شنگن حقوق و تعهدات مربوط به افرادی که وارد یا خارج منطقه شنگن می‌شوند، تعیین می‌کند و تسهیل می‌کند. به عنوان مثال، افراد با ویزای شنگن می‌توانند به کشورهای عضو سفر کنند و در آنجا اقامت کوتاه‌مدت داشته باشند.
